Wraz z nastaniem jesieni w gabinecie dermatologa pojawia się duża liczba pacjentów z trądzikiem. Trądzik jest chorobą, którą warunkuje wiele czynników. Rozpoczyna się zazwyczaj w okresie pokwitania i w większości przypadków ma tendencje do samoistnego ustępowania we wczesnym wieku dorosłym. Jednak zdarza się, że choroba utrzymuje się do trzeciej lub czwartej dekady życia, a w pojedynczych przypadkach może utrzymywać się przez całe dorosłe życie. Częste są również przypadki pojawiania się zmian trądzikowych po raz pierwszy u dojrzałych osób. Gdy zmiany trądzikowe pojawiają się wcześnie należy się spodziewać trądziku o przebiegu cięższym i długotrwałym. Należy również podkreślić, że mężczyźni przechodzą chorobę znacznie ciężej niż kobiety.
Chorobę charakteryzuje nasilony łojotok. U pacjentów z trądzikiem obserwujemy większe gruczoły łojowe, które produkują większe ilości łoju w stosunku do pacjentów ze skórą prawidłową. Łój z gruczołów i przewodów łojowych jest jałowy, nie zawiera wolnych kwasów tłuszczowych. Mikrośrodowisko w gruczołach sprzyja rozrostowi Propionibacterium acnes i Staphylococcus epidermidis – bakteriom będącym składnikami fizjologicznej flory skóry twarzy, które przyczyniają się do powstawania zmian trądzikowych. Oprócz tych dwóch bakterii w mieszku łojowym, a konkretnie w lejku można znaleźć Malassezia furfur i Demodex folliculorum, ale ich obecność jest bez znaczenia w patogenezie trądziku.
Istotną rolę w powstawaniu zmian trądzikowych odgrywają hormony. Androgeny w okresie dojrzewania stymulują wzrost gruczołów łojowych, które przed okresem dojrzewania są małe. Wpływ na rozrost gruczołów wykazują również inne hormony jajników oraz hormony nadnerczy. W nadnerczach wytwarzany jest androstendion i siarczan dehydroepiandrosteronu. Nadnercza przed okresem dojrzewania są bardzo aktywne co skutkuje zwiększonym łojotokiem na skórze młodych osób. Produkcja androgenów przez nadnercza może doprowadzić do powstania ciężkiego, opornego na leczenie trądziku o długotrwałym przebiegu. Trądzik może być również wywołany przez stosowanie androgenów w celu przyspieszenia zamknięcia nasad kości długich lub przez niewłaściwe stosowanie steroidów anabolicznych.
Pierwszym wykwitem w trądziku jest mikrozaskórnik. Ten rodzaj wykwitu nie jest kolonizowany przez bakterie. Mikrozaskórnik ewoluuje, rozrasta się w wyniku czego powstaje kolejna forma wykwitu trądzikowego – makrozaskórnik, również niekolonizowana przez bakterie. Kolejne formy wykwitów to grudki, krostki i stwardniałe guzki – powstają wskutek wywołania stanu zapalnego w skórze właściwej przez uwolnioną do niej zawartość zaskórnika oraz w wyniku długotrwałego działania bodźca zapalnego na skórę właściwą. Ropnie powstają na skutek połączenia się grup grudek i krostek. Wydobywa się z nich mieszanina krwi, ropy i łoju. Są często bolesne, mogą być pokryte strupem i ustępują z pozostawieniem blizn. Mogą wytwarzać przetoki drążące do skóry, które mogą osiągać znaczne rozmiary. Wydobywa się z nich treść o nieprzyjemnym zapachu a gojenie jest wielomiesięczne lub nawet wieloletnie. Charakteryzuje je także tendencja do nawrotów w trakcie nowych epizodów choroby. W wyniku gojenia powstają różnego typu blizny potrądzikowe.
Istnieją 3 podstawowe rodzaje trądziku:
trądzik zaskórnikowy – pojawia się wcześnie w okresie dojrzewania, najczęściej zajmuje twarz, oprócz zaskórników otwartych i zamkniętych pojawiają się pojedyncze zmiany zapalne
trądzik grudkowo-krostkowy – może ciągnąć się latami, przeważają zmiany zapalne, głównie grudki i krostki z niewielką ilością zaskórników, ich lokalizacja to twarz, klatka piersiowa, ramiona i plecy
trądzik skupiony – bardzo ciężka postać trądziku, częściej dotyczy mężczyzn, zajęte są duże obszary skóry, nie tylko twarz ale i plecy, klatka piersiowa, ramiona, pośladki, brzuch a nawet owłosiona skóra głowy, zmiany są bardzo nasilone, dominują zmiany ropne, mogą być bolesne, przebieg jest przewlekły, może przebiegać rzutami.
Oprócz postaci klasycznych istnieje wiele postaci szczególnych. Można wyróżnić tu trądzik w którym zmiany skórne pojawiają się u bardzo małych dzieci (trądzik noworodkowy i niemowlęcy), trądzik przebiegający bardzo ciężko często wraz z objawami ogólnymi (trądzik odwrócony i Acne fulminans) czy trądzik prowokowany przez samego pacjenta (trądzik z rozdrapania). Występowanie zmian trądzikowych związane jest również z zaburzeniami hormonalnymi. Często obserwuje się wykwity trądzikowe u kobiet w okresie okołomiesiączkowym, współistnieją z zespołem policystycznych jajników oraz zespołem nadnerczowo-płciowym ale również są związane z przyjmowaniem steroidów androgenowych w celu zwiększenia masy mięśniowej, tzw. Bodybuilding acne lub Doping acne. Powstawaniu zmian trądzikowych może również sprzyjać stosowanie drażniących komedogennych kosmetyków do twarzy, tłustych preparatów do pielęgnacji włosów (pomady) oraz kontakt z substancjami takimi jak oleje mineralne oraz inne pochodne ropy naftowej.
Bez względu na rodzaj zmian zawsze warto i należy je leczyć. Odpowiednio dobrana kuracja miejscowa czy ogólna, stosowanie zabiegów wspomagających leczenie i odpowiednia pielęgnacja skóry z trądzikiem w domu daje szanse na całkowite ustąpienie zmian chorobowych oraz zapobiega powstawaniu blizn i przebarwień pozapalnych. Dzięki temu pacjent może cieszyć się świeżą i promienną skórą.
lek. med. Emanuela Turlewicz- dermatolog i wenerolog
- Perzanowska-Stefańska, M. (2016). Trądzik. W: W. Placek (red.), Dermatologia estetyczna, (s. 233-246). Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne
- Plewig, G., (2017). Choroby przydatków skóry. W: W. H. C. Burgdorf, G. Plewig, H. H. Wolff, M. Landthaler, Braun-Falco Dermatologia, t. 4 (s. 1017-1041). Lublin: Wydawnictwo Czelej sp. z o. o.
- Szepietowski, J., Kapińska-Mrowiecka, M., Kaszuba, A., Langner, A., Placek, W., Wolska, H., Matusiak, Ł., (2016). Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. W: A. Kaszuba, J. Maj (red.), Praktyka dermatologiczna, (s. 75-113). Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne.
- Szepietowski, J., Kapińska-Mrowiecka, M., Kaszuba, A., Langner, A., Placek, W., Wolska, H., Matusiak, Ł., (2012). Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Przegląd Dermatologiczny, 99, 649-673.
