Każdego roku, na całym świecie, grypą zaraża się 5-10% populacji osób dorosłych i 20-30% dzieci.
Grypa sezonowa – zachorowania coroczne w okresie epidemicznym, spowodowane przez wirusy grypy typu A i B krążące wśród ludzi. Na półkuli północnej sezon grypowy trwa 3 miesiące (od października do kwietnia), na półkuli południowej (od maja do września).
Grypa pandemiczna – występuje co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat w postaci światowych epidemii (pandemii-czyli epidemii o wielkim zasięgu), wywołanych przez nowe, nieznane do tej pory podtypy lub warianty wirusa (np. hiszpanka w latach 20 XX). Zakażenie rozprzestrzenia się bardzo szybko, liczba zachorowań jest kilkakrotnie większa niż podczas corocznych epidemii grypy sezonowej. O ogłoszeniu pandemii decyduje WHO na podstawie zasięgu geograficznego zakażeń nowym rodzajem wirusa, a nie ciężkości przebiegu grypy.
Wyróżnia się 3 typy wirusa grypy: A, B, C. Epidemiczne zachorowania u ludzi wywołują typy A i B. Grypę sezonową najczęściej wywołują wirusy podtypów: H1N1, H1N2, H3N2. W ostatnich latach zarejestrowano u ludzi zachorowania wywołane przez wirusy grypy ptaków, obciążone dużym ryzykiem powikłań i śmiertelnością (w Azji i Egipcie – H5N1, w Chinach – H7N9). W 2009 roku WHO ogłosiło pandemię wywołaną przez nowy wariant wirusa grypy H1N1pdm09 (poprzednio A/H1N1v, tzw. świńska grypa). Aktualnie ten wariant wirusa występuje sporadycznie.
Od kogo można się zarazić wirusem grypy ?
Źródłami zakażenia mogą być: ludzie, świnie, ssaki morskie, konie, koty, psy, ptaki domowe i dzikie zwierzęta. Zazwyczaj dochodzi do zarażenia poprzez drogę kropelkową (gdy chory kaszle i kicha), ale także przez kontakt ze skażonymi przedmiotami. W przypadku dużej koncentracji wirusów mogą one przetrwać na banknotach nawet do 3 dni. Wirusy mogą przeżyć wiele lat w lodzie, do 48 godzin w temperaturze 4 °C, 8 godzin w temperaturze 20 °C, do 24 godzin na powierzchniach gładkich typu ławki, blaty kuchenne, klamki drzwi, powierzchnie metalowe lub plastikowe, do 12 godzin na powierzchniach porowatych, do 15 minut na ubraniach, szalikach, chusteczkach wielokrotnego użycia, 5-10 minut na rękach ludzkich. Wirusy są bardzo wrażliwe na wysoką temperaturę, giną w temperaturze 60-70 °C. Mają wysoką wrażliwość na detergenty.
Wirusem grypy ptaków można zarazić się poprzez bezpośredni, bliski kontakt z chorym lub martwym ptakiem (dotykanie), spożywanie surowego lub niedogotowanego mięsa lub surowych jaj chorych ptaków.
Jakie są czynniki zwiększonego ryzyka zakażenia ?
Do czynników ryzyka zachorowania na grypę zalicza się:
- kontakt z chorym na grypę twarzą w twarz (face to face) w bliskiej odległości (do 1,5 m), brak maseczki ochronnej na twarzy,
- nieumyte ręce, dotykanie skażonymi rękami okolicy ust, nosa, oczu, przedmiotów,
- przebywanie w dużych skupiskach ludzi w sezonie grypowym.
Jaki jest okres wylęgania i zakaźności ?
Okres wylęgania (czyli czas od narażenia na kontakt z wirusem grypy do pojawienia się objawów) wynosi 1-4 dni (średnio 2 dni). Okres zakaźności (chory może zarażać już na 1 dzień przed wystąpieniem objawów) u dorosłych to 1 dzień przed i do 5-7 dni po wystąpieniu objawów, po zachorowaniu (może trwać nawet do 10 dni). Oznacza to, że możemy być źródłem zakażenia, nie tylko po wystąpieniu objawów, ale nawet nie wiedząc o tym, że wkrótce zachorujemy. U dzieci okres zakaźności trwa kilka dni przed i powyżej 10 dni po wystąpieniu objawów. Zachorować może każdy, jednak największe ryzyko wystąpienia powikłań dotyczy dzieci poniżej 2 roku życia, dorosłych w wieku 65 lat i starszych, kobiet w ciąży oraz osób w każdym wieku cierpiących na przewlekłe choroby serca, płuc, nerek, wątroby, choroby krwi czy choroby metaboliczne (np. cukrzyca) lub posiadających osłabiony układ odpornościowy.
Jakie są objawy grypy ?
Objawy przy grypie pojawiają się zwykle szybko i są to:
– gorączka (zazwyczaj powyżej 38°C),
– dreszcze,
– ból mięśni (nasilony, ostry),
– ból głowy (okolica czołowa i zagałkowa),
– osłabienie, uczucie rozbicia, złe samopoczucie (nasilone),
– ból gardła,
– katar,
– kaszel suchy, męczący, napadowy.
– czasami: zapalenie krtani, ucha środkowego, nudności, wymioty, łagodna biegunka.
Jak długo choroba się utrzymuje ?
Zwykle ustępuje po 3-7 dniach, ale może trwać więcej niż 2 tygodnie.
W jaki sposób można sprawdzić czy mamy grypę ?
Na pewno warto udać się do lekarza. Specjalistyczne badania, takie jak: wykrycie materiału genetycznego wirusa (RT-PCR), metoda immunofluorescencji bezpośredniej (DFA) i pośredniej (IFA), szybkie testy diagnostyczne wykrywające antygen wirusa (RIDT), izolacja wirusa w hodowli i szybki test antygenowy w materiale pobranym z nosa i z gardła, zazwyczaj nie są konieczne. Wykonuje się je tylko u chorych z grupy zwiększonego ryzyka powikłań.
Co jest najbardziej niebezpieczne dla organizmu zakażonego wirusem grypy?
Każde zakażenie grypą niesie za sobą ryzyko poważnych powikłań, hospitalizacji lub zgonu, również u zdrowych dzieci i u dorosłych.Najbardziej boimy się powikłań typu: zapalenie płuc (najczęściej wywołane przez Staphylococcus aureus i pneumokoki), zaburzenia świadomości, encefalopatia, zapalenie mózgu, ogniskowe ubytki neurologiczne, zespół Guillana i Barrégo, ostre poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, zapalenie mięśnia sercowego, niewydolność nerek, niewydolność wielonarządowa, sepsa, wstrząs septyczny, rozpad mięśni szkieletowych, zaostrzenia POCHP, astmy, choroby wieńcowej, przewlekłej niewydolności serca, wątroby, nerek, cukrzycy. Częstymi powikłaniami grypy są zapalenia zatok, zapalenia ucha środkowego, zapalenie oskrzeli, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zespół Reya (obrzęk mózgu i stłuszczenie wątroby).
Jak można się zabezpieczyć przed zakażeniem wirusem grypy ?
Najlepszą metodą jest szczepienie przeciw grypie, częste mycie rąk mydłem i wodą oraz unikanie skupisk ludzi. Chory powinien zasłaniać chusteczką jednorazową usta podczas kaszlu i kichania. Należy często wietrzyć pomieszczenia. Szczepienie przeciw grypie to najskuteczniejsza metoda zapobiegania grypie i jej groźnym powikłaniom.
Leczenie
Zawsze trzeba udać się do lekarza, aby mógł zbadać pacjenta fizykalnie, zebrać wywiad lekarski i na tej podstawie postawić odpowiednią diagnozę.
Zaleca się leżenie w łóżku w domu, nie wychodzenie na zewnątrz, picie dużej ilości płynów. W celu obniżenia wysokiej temperatury (od 38 °C), zaleca się przyjmowanie paracetamolu lub leków z grupy NSLPZ (np. ibuprofen). Nie zaleca się podawania kwasu acetylosalicylowego (Aspiryny, Polopiryny) u dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia. Stosuje się leki przeciwkaszlowe, leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa, izotoniczne lub hipertoniczne roztwory NaCl do nosa. Jeśli jest taka potrzeba, można robić inhalacje. Witamina C i rutozyd są nieskuteczne (nie ma badań na wystarczająco dużej grupie pacjentów, które potwierdziłyby ich skuteczność).
Lekarz może przepisać leki przeciwwirusowe takie jak: inhibitory neuraminidazy (aktywne wobec wirusów grypy A i B) – oseltamiwir (Ebilfumin, Tamiflu, Tamivil) i zanamiwir, a także inhibitory M2 (na wirusa typu A) – amantadyna (Viregyt K) i rymantadyna (Rimantin) – niezalecane ze względu na powszechną oporność wirusów grypy A. W ciężkich przypadkach i w razie powikłań, pacjent kierowany jest do szpitala.
dr n.med. Diana Stettner-Leonkiewicz
Bibliografia
- Prevention and Control of Influenza with Vaccines. Recommendations of Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). 2010. MMWR 2010;59 (RR-8):1-64.
- WHO, World Health Organization, Influenza (seasonal) Fact sheet 211. 2014.
- ECDC, The European Centre of Disease Prevention and Control, Influenza. Factsheet for the general public. Dostępne na: http://ecdc.europa.eu/en/healthtopics/seasonal_influenza/basic_facts/Pagets/factsheet_general_public.aspx.
- Yves Thomas Y. et al. Survival of influenza Virus on Banknotes. Applied and environmental microbiology. 2008. 74: 10; 3002-3007.
- CDC. Center for Disease Control and Prevention, seasonal influenza. Dostępne na: http://www.cdc.gov/flu/about/qa/disease.html
- CDC. Center for Disease Control and Prevention. How flu spreads. Dostępne na: http://www.cdc.gov/flu/about/disease/spread.html
- CDC. Center for Disease Control and Prevention. Misconceptions about seasonal flu and vaccines. Dostępne na: http://www.cdc/flu/about/qa/misconceptions.html
- Interna Szczeklika 2019/2020. Medycyna Praktyczna. Kraków 2019.
- Sezon grypowy. Ministerstwo Zdrowia. 2019. http://www2.mz.gov.pl